UNESCO has included both the scenic spots of Mahabaleshwar and Panchgani in the tentative list of 'Natural Heritage Sites'.
सातारा : प्रसारमाध्यम वृत्तसेवा
महाराष्ट्राच्या निसर्गसंपत्तीला जागतिक स्तरावर नवे अधिष्ठान मिळाले आहे. राज्यातील पर्यटकांचे आकर्षण असलेल्या महाबळेश्वर आणि पाचगणी या निसर्गरम्य ठिकाणांना युनेस्कोने ‘ नैसर्गिक वारसा स्थळांच्या ’ तात्पुरत्या यादीत समाविष्ट केले आहे. या निर्णयामुळे दोन्ही स्थळांचे नैसर्गिक सौंदर्य, जैवविविधता आणि भूगर्भीय वैशिष्ट्ये यांना आंतरराष्ट्रीय महत्त्व प्राप्त झाले आहे.
नैसर्गिक खजिन्याला जागतिक महत्त्व
महाबळेश्वर–पाचगणी परिसर थंड हवामानासाठी प्रसिद्ध असला तरी तो प्राणी-पक्ष्यांच्या दुर्मिळ प्रजातींनी समृद्ध आहे. येथे जैवविविधतेचा विपुल साठा असून अनेक स्थानिक व संकटग्रस्त प्रजातींचे आश्रयस्थान म्हणून हा परिसर ओळखला जातो. त्याशिवाय ‘फ्लड बॅसॉल्ट’ ज्वालामुखीच्या अभ्यासासाठी हा प्रदेश महत्त्वाचा मानला जातो. ‘क्रेटेशस इपेलिओजिन वंशविनाश’ या प्रागैतिहासिक महाविनाश घटनेशी या भूभागाचा थेट संबंध असल्याचा वैज्ञानिक अभ्यास सूचित करतो. त्यामुळे हा प्रदेश केवळ पर्यटनासाठीच नव्हे, तर जागतिक भूगर्भीय संशोधनासाठीही एक महत्त्वाचे केंद्र ठरत आहे.
या यादीत समावेश झाल्याने महाबळेश्वर आणि पाचगणी आता पश्चिम घाटातील इतर प्रतिष्ठित स्थळांमध्ये स्थान मिळवून बसले आहेत. या आधी महाराष्ट्रातील राधानगरी अभयारण्य, चांदोली राष्ट्रीय उद्यान, कोयना अभयारण्य आणि कास पठार यांना जागतिक दर्जा मिळाला आहे. आता या यादीत महाबळेश्वर आणि पाचगणीचा समावेश झाल्याने पश्चिम घाटाच्या पर्यावरणीय वारशाला अधिक बळ मिळणार आहे.
पर्यावरण आणि पर्यटनासाठी सकारात्मक परिणाम
या निर्णयामुळे पर्यावरण संवर्धनासाठी आंतरराष्ट्रीय सहकार्य मिळण्यास मदत होणार आहे. स्थानिक जैवविविधतेचे संरक्षण, शाश्वत पर्यटनाचा विकास, पर्यावरणपूरक पायाभूत सुविधा आणि स्थानिक समुदायांचा सहभाग यावर अधिक भर दिला जाणार आहे. ज्येष्ठ पर्यावरण अभ्यासकांचे मत आहे की, या मान्यतेमुळे या दोन्ही पर्यटनस्थळांचे संरक्षण आणि त्यांच्या निसर्गसंपत्तीचा समतोल राखण्यास मोठा हातभार लागेल.
राज्य शासनानेही या निर्णयाचे स्वागत केले असून, संवर्धनासाठी विशेष योजना आखण्यास सुरुवात केली आहे. पर्यटनाला चालना मिळण्याबरोबरच स्थानिक अर्थव्यवस्थेला देखील सकारात्मक परिणाम होण्याची अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे. महाराष्ट्राच्या निसर्ग खजिन्याला आता जागतिक नकाशावर नवी ओळख मिळाली आहे.