कोल्हापूर : डेस्क
वाहने जसे की दुचाकी, मोटारगाड्या, ट्रक, बस, हवाई व जल वाहतूक साधने आणि कारखाने हे दोन्ही आधुनिक जीवनशैलीसाठी अत्यावश्यक असले तरी, ते पर्यावरणावर गंभीर आणि दीर्घकालीन परिणाम करतात. वाहन आणि कारखान्यांमुळे पर्यावरणावर होणारे दुष्परिणाम जाणून घेऊया.
हवा प्रदूषण :
वाहने : वाहनांमध्ये पेट्रोल, डिझेल किंवा इंधन जळते आणि त्यातून कार्बन मोनॉक्साइड (CO), नायट्रोजन ऑक्साइड (NOx), सल्फर डायऑक्साइड (SO₂) आणि कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) सारखी विषारी वायू वातावरणात सोडली जातात. कार्बन डायऑक्साइड हे एक मुख्य हरितगृह वायू (Greenhouse Gas) असून ते हवामान बदलाला (climate change) जबाबदार आहे.
कारखाने: उत्पादन प्रक्रिया करताना अनेक विषारी रसायने आणि वायू वातावरणात सोडले जातात, जसे की: सल्फर डायऑक्साइड, नायट्रोजन ऑक्साइडस, पार्टिक्युलेट हे प्रदूषक दम्याचे आजार, श्वास घेण्याच्या समस्या निर्माण करतात.
जल प्रदूषण :
वाहने: गळती होणारे इंजिन ऑईल, ब्रेक फ्लुइड, अँटीफ्रीझ पदार्थ पावसाच्या पाण्याद्वारे नाल्यांमध्ये जाऊन जलस्रोत दूषित करतात.
कारखाने:अनेक कारखाने प्रक्रिया झालेलं सांडपाणी थेट नदी, तलावात सोडतात. यामध्ये असलेले भारी धातू विषारी रसायने, रासायनिक रंग, जे जलचर प्राण्यांसाठी घातक असतात.
मृदा प्रदूषण : कारखान्यांतील घन कचरा, केमिकल्स, प्लास्टिक, विषारी पदार्थ थेट जमिनीत टाकले जातात. याचबरोबर वाहन दुरुस्ती केंद्रांमधून गळणारे ऑईल आणि ग्रीस जमिनीत मुरते आणि जमिनीची गुणवत्ता कमी करते.
ध्वनी प्रदूषण :
वाहने: ट्रॅफिक, हॉर्न, इंजिनची आवाज यामुळे शहरांमध्ये आवाजाचे प्रमाण वाढते. यामुळे ताण, निद्रानाश, मानसिक आजार, बहिरेपणा होण्याची शक्यता वाढते
कारखाने: मोठे यंत्र, बॉयलर, मशीनमधून सतत होणारा आवाज कामगार आणि परिसरातील लोकांवर परिणाम करतो.
हरितगृह वायूंची वाढ (Greenhouse Gas Emissions) : प्रचंड प्रमाणात कार्बनडाय ऑक्साईड,मिथेन इत्यादी वायू वातावरणात सोडले जातात. यामुळे ग्लोबल वॉर्मिंग, हिमनद्या वितळणे, समुद्राची पातळी वाढणे, हवामान बदल हे परिणाम दिसतात.
जैवविविधतेवर परिणाम (Impact on Biodiversity) : कारखान्यांची निर्मिती आणि रस्त्यांच्या विस्तारामुळे जंगलतोड, नैसर्गिक अधिवास नष्ट होते. त्यामुळे प्राणी-पक्षी, वनस्पतींची विविधता कमी होते, अनेक प्रजाती नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत.
वाहने आणि कारखाने हे मानवी गरजांसाठी अत्यावश्यक आहेत, पण त्यांच्या वापरामुळे पर्यावरणावर मोठा परिणाम होतो. म्हणूनच सस्टेनेबल (सतत टिकणाऱ्या) विकास, नवीन पर्यावरणपूरक तंत्रज्ञान, इंधन पर्याय, आणि प्रदूषण नियंत्रण धोरणे यांचा अवलंब करणे आवश्यक आहे.
