कोल्हापूर : प्रसारमाध्यम न्यूज
संधीचं सोनं करणा-या माजी मुख्यमंत्री वसंतराव नाईक यांचा आज स्मृतिदिन ! त्यांची जयंती महाराष्ट्रभर कृषी दिन म्हणून साजरी करण्यात येते हे आपण जाणता. लाक्षणिक अर्थानं तांड्यावरील एक व्यक्ती स्वकर्तृत्त्वानं हरित क्रांतीचे प्रणेते ठरते ही साधी बाब नाही. जनतेच्या नाडीवर हात असलेले नाईक यांनी शासनाचे मुखपत्र ‘ लोकराज्य ‘ ला शासनाचे कान, नाक, डोळे संबोधत असत यावरून त्यांच्या समाजाभिमुख नेतृत्वाची प्रचिती येते. आणि म्हणूनच नाईक ख-या अर्थानं जनतेचे नायक बनले !
वसंतराव फुलसिंग नाईक हे प्रख्यात कृषीतज्ञ, प्रगतशील शेतकरी आणि दूरदृष्टीचे राजकारणी होते. महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्रीपदी सर्वाधिक काळ विराजमान होण्याचा मान त्यांना मिळतो.
जन्म व बालपण
नाईक यांचा जन्म १ जुलै १९१३ रोजी यवतमाळ जिल्ह्यातील पुसदजवळील गहुली या खेड्यातील सधन शेतकरी कुटुंबात झाला. ग्रामीण वातावरण, शेतकऱ्यांचे कष्ट, निसर्गाशी थेट नाते या सर्वांचा त्यांच्या स्वभाव व कार्यपद्धतीवर खोलवर परिणाम झाला.
राजकीय वाटचाल
-
काँग्रेस पक्षात कार्यरत राहून वसंतराव नाईक यांनी जनतेत आपली वेगळी ओळख निर्माण केली.
-
१९६३ मध्ये ते महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री झाले आणि तब्बल ११ वर्षे या पदावर राहून राज्यात विकासाची नवी दिशा निर्माण केली.
-
स्थैर्य, व्यावहारिक दृष्टिकोन आणि जनतेशी थेट संवाद ही त्यांच्या नेतृत्वाची वैशिष्ट्ये होती.
कृषी क्षेत्रातील योगदान
वसंतराव नाईक यांना हरितक्रांती, श्वेतक्रांती, पंचायत राज व्यवस्था आणि रोजगार हमी योजनेचे जनक मानले जाते.
-
हरितक्रांती : नवीन बियाणे, तंत्रज्ञान आणि सिंचन प्रकल्पांद्वारे शेतीत उत्पादनवाढ.
-
श्वेतक्रांती : दुधाळ जनावरांचे संवर्धन, दुधाचे उत्पादन व सहकारावर आधारित दूधसंस्था.
-
पंचायत राज : गाव पातळीवरील सशक्त लोकशाही आणि विकासाच्या विकेंद्रीकरणाची संकल्पना.
-
रोजगार हमी योजना : ग्रामीण बेरोजगारांना रोजगाराची हमी मिळावी यासाठीची महत्त्वपूर्ण योजना.
दुष्काळाशी सामना
इ.स. १९७२ मध्ये महाराष्ट्रात भीषण दुष्काळ पडला. त्या वेळी नाईकांनी शेतकऱ्यांसाठी दूरगामी योजना राबवून केवळ तत्काळ मदतच केली नाही तर भविष्यातील अडचणींवर उपाय शोधले. त्यामुळे ते शेतकऱ्यांच्या खऱ्या अर्थाने आधारस्तंभ ठरले.
गौरव व ओळख
-
प्रसिद्ध साहित्यिक एकनाथ पवार यांनी त्यांना “आधुनिक कृषीप्रधान भारताचे कृषीसंत” म्हटले आहे.
-
‘शेतकऱ्यांचा जाणता राजा’ आणि ‘हरितयोद्धा’ ही बिरुदं त्यांना लाभली.
-
माजी राष्ट्रपती व भारतरत्न प्रणव मुखर्जी यांनी त्यांचा गौरव करताना म्हटले की, “वसंतराव नाईक हे भारत मातेचे थोर सुपुत्र आहेत.”
वसंतराव नाईक हे फक्त एक व्यक्तिमत्व नसून शाश्वत विकासाची लोकाभिमुख विचारधारा आहेत. शेतकरी, रोजगार, ग्रामविकास आणि सामाजिक स्थैर्य या सर्वच क्षेत्रांमध्ये त्यांनी दिलेली दिशा आजही महाराष्ट्रासाठी प्रेरणादायी आहे.
————————————————————————————————–
