सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पात वाघांचे ‘स्वराज्य’

कराड : प्रसारमाध्यम वृत्तसेवा

सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पातील वाघांसाठी आता स्थानिक लोकांनी अनोखे नामकरण केले आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्यात सरदारांना दिलेल्या पदव्यांचा आधार घेऊन, व्याघ्रांना ‘सेनापती’, ‘सुभेदार’ आणि ‘बाजी’ अशी नावे देण्यात आली आहेत.

वन्यजीव संवर्धनाच्या शासकीय नोंदींमध्ये या वाघांना सांकेतिक क्रमांक दिले गेले आहेत. मात्र, पर्यटकांमध्ये आकर्षण वाढवण्यासाठी व स्थानिक लोकांचा सहभाग सुनिश्चित करण्यासाठी स्थानिक निसर्गप्रेमी, मार्गदर्शक आणि वनमजुरांच्या सल्ल्याने ही नावे स्वीकारली गेली आहेत.

सद्यस्थितीत सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पात तीन नर वाघ आहेत. २०१८ नंतर २०२३ पर्यंत या प्रकल्पात वाघाची नोंद नव्हती. २०१८ नंतर दिसलेल्या पहिल्या वाघाला सांकेतिक क्रमांक एसटीआर-टी १ दिला गेला आणि स्थानिकांनी त्याचे नाव ‘सेनापती’ ठेवले.

दुसऱ्या वाघाची कथा विशेष: कोल्हापूरच्या राधानगरी वन्यजीव अभयारण्यात २३ एप्रिल २०२२ रोजी टिपलेल्या आणि १३ एप्रिल २०२४ रोजी त्या ठिकाणीच राहिलेल्या नर वाघाची २८ ऑक्टोबर २०२४ रोजी सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पात पुन्हा नोंद झाली. या वाघाला सांकेतिक क्रमांक एसटीआर-टी २ देण्यात आला आणि स्थानिकांनी त्याचे नाव ‘ सुभेदार ’ ठेवले.

तिसरा वाघ २०२३ मध्ये कोल्हापूरच्या कडगाव वनपरिक्षेत्रात टिपला गेला आणि नंतर २०२५ मध्ये सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पात प्रवेश केला. या वाघाला सांकेतिक क्रमांक एसटीआर-टी ३ देण्यात आला असून, त्याचे स्थानिक नाव ठरले ‘बाजी’. हाच वाघ कोकणातून चिपळूण वनपरिक्षेत्रातही गेला होता.

स्थानिकांनी दिलेली ही नावे केवळ आकर्षक नावे नसून, वाघांशी असलेल्या भावनिक संबंधाचे प्रतीक देखील आहेत. वन्यजीव संवर्धनासाठी स्थानिकांचा सहभाग वाढवणे आणि पर्यटकांसाठी वाघांबद्दलची उत्सुकता जागृत करणे हे या नावांच्या माध्यमातून साध्य झाले आहे.

वन्यजीव तज्ज्ञांच्या मते, अशा लोकसहभागातून केलेले नामकरण वाघांच्या संवर्धनासाठी एक महत्त्वपूर्ण टप्पा आहे. सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पातील वाघांचे हे ‘स्वराज्य’ स्थानिक संस्कृती, इतिहास आणि निसर्गप्रेम यांचा एक सुंदर संगम आहे, जे वन्यजीव संवर्धनासाठी प्रेरणादायी ठरत आहे.

——————————————————————————————————————-