समाजातील विस्कळीततेचे सुरम्य कवित्व : समाजमनाची आवर्तनं : महाराष्ट्राच्या सद्यस्थितीवर एक रूपकात्मक भाष्य

महाराष्ट्राचा समाज म्हणजे एक उष्णतेच्या प्रवाहात पाझरणारा जलाशय.
कधी थबकलेला, कधी उसळणारा.
सध्या या प्रवाहात अनेक प्रवाह मिसळताहेत —
शिक्षणाच्या धकाधकीपासून ते हवामानाच्या अस्थिरतेपर्यंत,
युद्धाच्या विश्रांतीपासून ते राजकीय भेटींच्या व्यूहनीतीपर्यंत.
या सगळ्याचा परिणाम म्हणजे एक विचित्र, अस्थिर “social mood” —
जणू भावनांचं दाट ढगांखालून जाणारं सूर्यप्रकाश.

१. निकालांचं सावट : शिक्षण म्हणजे यज्ञ, पण आता तो परीक्षा म्हणजे होमहवन झालाय

SSC आणि HSC च्या निकालांमुळे प्रत्येक घरातील वात्सल्य मंदिरात चिंता पसरली आहे.
मुलं म्हणजे कोंडलेल्या वाऱ्यासारखी – बौद्धिक दबाव, सोशल मीडियावरची तुलना,
तर पालक म्हणजे वळणावर वाकलेली वडं – त्यांना मुलांना सावली द्यायची असते,
पण आज ती सावलीसुद्धा घामाने ओलावलेली आहे.

निकाल जणू एका गाभाऱ्यातून उमटणारा शंखनाद –
कोणाला अभिमान, कोणाला संकोच,
कोणाला भविष्याचे फाटक उघडणारा आवाज,
तर कोणाला अपयशाच्या खिडकीतून आलेली थंड झुळूक.

२. मोदींचं हवाई तळावर आगमन : ध्वजाची सावली की धुक्यातला प्रकाश?

पंतप्रधान मोदी यांचा हवाई तळावर झालेला दौरा
हा एका अशांत समुद्रावर टेकलेला “राष्ट्रीय नेतृत्वाचा दीपस्तंभ”.
संघर्ष थांबवला तरी सावल्या अजून उभ्या आहेत.
लोकांना वाटतं — हे पाहणं म्हणजे “सुरक्षिततेचा संकेत”,
पण काहींच्या मनात तो “राजकीय अभिनयाचा झगमगता पडदा” वाटतो.

३. युद्धाचा विराम : क्षणिक शांतता की खोलात साचलेली अस्वस्थता?

जगात जेव्हा युद्ध थांबतं,
तेव्हा तो क्षण म्हणजे ढगांच्या फटीतून डोकावलेला चंद्र.
त्याचं सौंदर्य भुरळ घालतं,
पण माणसाच्या मनात प्रश्न राहतो —
“ही शांतता किती खरी?
की ही एक शस्त्रं भरायची उसंत?”

महाराष्ट्रात ही भावना अधिक तीव्र कारण
ही भूमी संतांची, पण रणभूमीही!
लोकांना शांती हवीय, पण ती स्वाभिमानाने सजलेली,
भयभीत नाही तर भान ठेवणारी.

४. उन्हाळ्याची लागण : शरीर तापतंय, पण मनेही …..

संपूर्ण महाराष्ट्र एक “दगडावर वाळणं घालणारी आई” झालाय –
तिचं मन उष्ण, तिचा देह ओलसर आठवणींनी थरथरत.
शहरातल्या मुलांना मalls, थंड पेयं,
तर गावातल्या मुलांना पाण्याच्या टाक्या आणि धरणाच्या आशा.

उन्हाळी सुट्टी म्हणजे एखाद्या मोहरलेल्या आंब्याची वाट पाहणं,
पण आज त्या सुट्टीच्या दिवसातही
मुलांच्या हातात स्क्रीन आहे, आणि डोळ्यांत झोप कमी.

५. हवामान बदल : ऋतूंच्या वेदनांचं अबोल बोलणं

पाऊस वेळी न येणं,
सूर्य अधिक वेळ आभाळात घालवणं,
वादळांचा रुद्रावतार हा सगळं सांगतो –
“माणसाने मोजले नाहीत स्वतःचे पाय, म्हणून सृष्टीला लागली घालमोड.”

कधी चक्रीवादळाचं सावट,
तर कधी कोरड्या वाऱ्यांची आठवण
हे हवामान “संत तुकारामाच्या अभंगासारखं” —
स्पष्ट, कडक, पण आत्म्याला भिडणारं.

विस्कळीततेमागे दडलेली कारणं :

(जणू समोर दिसणाऱ्या वादळामागची शांत भूगर्भीय हालचाल)

• माहितीचा स्फोट : सोशल मीडियाचे “भोपाळचे वादळ”,
  जे वास्तव कमी आणि प्रतिक्रिया अधिक निर्माण करतं.

• शैक्षणिक असंतुलन :
  अभ्यास म्हणजे आत्मविकास न राहता फॉर्म्युला झाला.
  यशाचं व्याकरण कोड्यात गेलंय.

• राजकीय दिशाभूल :
  एकाच रथावर बसलेली अनेक सारथ्यं, पण कुठे चालले हे कोणीच सांगू शकत नाही.

• हवामान बदल :
  शाश्वततेच्या संकल्पनाच ढवळून निघाल्या —
  ऋतूंच्या मैत्रीत आलेली कटुता.

उपाय : या “धुक्यातून वाट शोधण्याचे दीप”

• सामूहिक संवादाचं पुनरुज्जीवन :
  चर्चेच्या परंपरेतून मतांवर प्रेम करायला शिकणं,
  मतभिन्नता म्हणजे शत्रुता नाही हे पुन्हा शिकवणं.

• संवेदनशीलतेचं पुनर्जन्म :
  भावनांची काळजी घेणं, स्पर्धा पेक्षा सहकार्याचं बळ द्यणं.

• शिक्षणाचं पुनर्रचना :
  ज्ञान म्हणजे जीवघेणं समीकरण न ठेवता,
  ते कुतूहलाचं झाड असावं – सावली देणारं, फळं देणारं.

• निसर्गाशी सहजीवन :
  निसर्गाशी संघर्ष न करता सुसंवाद साधणं –
  सौरऊर्जेपासून ते जलसंधारणापर्यंत प्रत्येक गोष्टीत शहाणपण.

• सांस्कृतिक श्वासांची परतफेड :
  लोककलांमध्ये, संतवाङ्मयामध्ये, माणूसपणाचा “सामूहिक थरार” जपणं.
  जिथं ज्ञान हे उपदेश न राहता अनुभव बनतं.

शेवटचा श्वास — कवितेचा

विस्कळीत पायवाटांवरून चालताना
झाडाच्या सावलीत थांबायला शिकावं,
कारण समाज म्हणजे एक चैतन्यवंत जंगल —
वेडसर वाऱ्यांनी हलणारं,
पण जमिनीखालून एकत्र जोडलेलं.