कोल्हापूर : प्रसारमाध्यम डेस्क
जगभरातील अब्जावधी कॅथोलिक श्रद्धाळूंना दिशा देणारे व ख्रिश्चन धर्मातील सर्वोच्च धर्मगुरू, पोप यांच्या निधनानंतर संपूर्ण जगभरात हळहळ व्यक्त केली जाते. मात्र, या शोकाच्या वातावरणातही व्हॅटिकनमधील प्रक्रिया एक अत्यंत नियोजनबद्ध, पारंपरिक व गंभीर स्वरूपात पार पडते. याला Sede Vacante (लॅटिन अर्थ – “आसन रिकामे”) ही संज्ञा आहे.
या काळात पोपच्या मृत्यूपासून नवीन पोपच्या निवडीपर्यंत संपूर्ण व्हॅटिकन आणि जागतिक कॅथोलिक चर्चमध्ये एक विशेष प्रकारचे प्रशासन व धार्मिक वातावरण तयार होते.
पोपच्या मृत्यूची सर्वप्रथम खात्री व्हॅटिकनमधील Camerlengo (कॅमेरलेन्गो) नावाचा वरिष्ठ कार्डिनल अधिकारी करतो. तो पोपच्या पार्थिवाशी तीन वेळा त्याचे बाप्तिस्मातील नाव घेऊन संवाद साधण्याचा प्रयत्न करतो. प्रतिसाद न मिळाल्यास, तो अधिकृतपणे मृत्यू जाहीर करतो.
यानंतर पोपचा मासिक Signet Ring (Fisherman’s Ring) तोडण्यात येतो, जेणेकरून त्या सत्तेचा गैरवापर कोणी करू नये. ही कृती चर्चचे “पुर्वाधिकार समाप्त” झाल्याचे प्रतीक असते.
पोपच्या निधनाची माहिती सर्व कार्डिनल्सना, तसेच जगभरातील बिशप, धर्मगुरू व प्रमुख कॅथोलिक संस्थांना पाठवली जाते. Apostolic Constitution या पोपीय दस्तावेजांनुसार, चर्च प्रशासनाची जबाबदारी सध्या Camerlengo कडे जाते. मात्र, तो कोणतीही नवी धोरणात्मक घोषणा करू शकत नाही.
पोपच्या पार्थिवावर अंतिम दर्शनासाठी त्याला व्हॅटिकनच्या सेंट पीटर्स बॅसिलिकामध्ये ठेवले जाते. मृत्यूनंतर चौथ्या किंवा पाचव्या दिवशी त्यांच्या अंत्यसंस्काराचा कार्यक्रम असतो.
हा सोहळा पूर्णतः धार्मिक विधींनी परिपूर्ण असतो. जगभरातून राष्ट्राध्यक्ष, राजे, धार्मिक नेते हजेरी लावतात. पोप यांना चर्चच्या पारंपरिक “पोपीय ताबूतात” ठेवून सेंट पीटर्स बॅसिलिकाच्या खालील क्रिप्टमध्ये पुरण्यात येते.
पोप निवड प्रक्रिया –
पोपच्या निधनानंतर १५ ते २० दिवसांच्या आत नव्या पोपच्या निवडीसाठी Conclave बोलावण्यात येतो. या सत्रात ८० वर्षांखालील सर्व कार्डिनल्स व्हॅटिकनमध्ये बंदिस्त ठिकाणी एकत्र येतात. त्यांच्यावर कोणताही बाह्य संपर्क असू शकत नाही.
मतदानाचा हा प्रक्रिया प्रत्येक वेळी गोपनीय असते. जर कुणालाही बहुमत (⅔) मिळाले, तर तो पोप म्हणून निवडला जातो. निवडीनंतर छतावरून पांढरा धूर (fumata bianca) सोडला जातो – याचा अर्थ “पोप निवडला गेला”.
जर कुणालाही बहुमत मिळाले नाही, तर काळा धूर (fumata nera) सोडला जातो आणि मतदान पुढे चालू राहते.
जेव्हा पोप निवडला जातो, तेव्हा तो आपले नवीन पोपीय नाव घेतो आणि लगेच सेंट पीटर्स बॅसिलिकाच्या बाल्कनीवर येतो.
तिथे घोषणा केली जाते – “Habemus Papam!“ (लॅटिन: “आमच्याकडे पोप आहे!”)
यानंतर नवपदग्रहण करणारा पोप सर्व जगाला आशीर्वाद देतो – Urbi et Orbi (शहर आणि जगासाठी).
ही संपूर्ण प्रक्रिया पोपच्या कार्यकाळातील परंपरा, धर्मनिष्ठा व जागतिक नेतृत्वाचे प्रतीक असते. पोप हा केवळ धर्मगुरू नसून जगभरातील कॅथोलिक लोकांचा आध्यात्मिक पिता असतो. त्यामुळे त्याच्या मृत्यूनंतरची ही औपचारिक प्रक्रिया, एक अत्यंत गंभीर, आध्यात्मिक व ऐतिहासिक सोहळा ठरतो. आजही ही प्रक्रिया अगदी मध्ययुगीन काळापासून जवळपास तशीच टिकून आहे – यावरून कॅथोलिक चर्चची परंपरेवरील श्रद्धा व सातत्य दिसून येते.
परंपरेपासून आधुनिकीकरणापर्यंतचा प्रवास-
पोपची निवड ही एक फक्त धार्मिक घटना नसून, ती जगभरातील लाखो कॅथोलिकांसाठी भावनिक, आध्यात्मिक आणि सामूहिक दिशादर्शक ठरते. २०२५ मधील पोप लिओ XIV यांची निवड आणि त्यांचे पहिले विधान, चर्चला एका नव्या अध्यायाकडे घेऊन जात असल्याचे संकेत देते — जिथे देव म्हणजे प्रेम, करुणा, आणि माणुसकी.
—————————————————————————————
