आपलाच वाटणारा गीतकार : जगदीश खेबुडकर

प्रसारमाध्यम डेस्क

जगदीश खेबुडकर हे मराठी चित्रपटसृष्टीतील एक अत्यंत लोकप्रिय गीतकार होते. त्यांनी सुमारे ३५०० हून अधिक गीते लिहिली असून, त्यात भावगीत, भक्तिगीत, देशभक्तीपर, लावणी, बालगीते, समाजप्रबोधनपर गीते आदींचा समावेश आहे. त्यांचा आज १० मे जन्मदिवस. त्यानिमित्त त्यांच्या चित्रपट सृष्टीतील सुवर्ण काळाचा घेतलेला आढावा

‘गाणं ही फक्त रचना नसून, ते माणसाच्या भावनांशी नातं जोडतं. गीतांतून डोळ्यांसमोर दृश्य उभे राहिले पाहिजे. ग्रामीण किंवा सामान्य मराठी माणसाच्या भाषेत गीत लिहिलं की ते लोकांपर्यंत सहज पोहोचतं.’ असे प्रसिद्ध गीतकार जगदीश खेबुडकर यांचे मत आहे. याचप्रमाणे खेबुडकर यांनी गीत रचना केल्या. त्यांची गाणी चित्रपटाच्या कथानकास सुसंगत असायची. गीतातील शब्द आपल्या आवतीभोतीचेच असायचे. शब्दांची गुंफण चपखल असायची. यामुळे त्यांची गाणी लक्षात राहायची. आजही त्यांची गाणी ऐकताना तरतरीतपणा येतो. त्यांची गाणी  आपलीच वाटतात. 

जगदीश काशीनाथ खेबुडकर यांचे मूळ गाव भालगाव, जिल्हा सोलापूर. त्यांचा जन्म १० मे १९३२ रोजी झाला. त्यांचे शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर ते कोल्हापुरातील शाळेत शिक्षक म्हणून कार्यरत झाले. त्यांच्या काव्य लेखनामुळे त्यांचा मराठी चित्रपटाशी संबंध आला. ते जरी पेशाने शिक्षक असले तरी त्यांची खरी ओळख गीतलेखनाच्या माध्यमातून झाली. त्यांनी अनेक नाट्यगीतं, भक्तिगीते, लावणी, भावगीते आणि चित्रपटगीते लिहिली. ते १९६० ते २०१० पर्यंत गीतकार म्हणून कार्यरत होते. मराठी चित्रपट सृष्टीच्या सुवर्ण काळात त्यांच्या रचना चांगल्याच गाजत होत्या. 

खेबुडकर यांनी गीतामध्ये सहजसोप्या आणि रसाळ भाषेचा वापर केला. त्यांनी गीत लेखन करताना लोकजीवनाशी आणि मातीशी नातं जपलं. त्यांची अनेक गीते ग्रामीण जीवनावर आधारित आहेत. शेतकरी, बैल, निसर्ग, सणवार, नातेसंबंध या सगळ्यांचा त्यांच्या गीतांत ठसा असतो. प्रेम, भक्ती, देशभक्ती, करुणा, हर्ष अशा विविध भावनांना त्यांनी आपल्या गीतांतून छानपणे मांडले आहे. उदा. “कशी काळजी घेईन तुला”, “देवा तुझं मला काही नाही” ही गीते भावनिकतेचं उत्तम उदाहरण आहेत. खेबुडकर यांनी खूपशा मराठी चित्रपटांना सुंदर गीते दिली, जी प्रसंगाशी पूर्णपणे जुळणारी होती. त्यांची गीते चित्रपटाच्या कथानकाचा भाग वाटावीत अशी असायची. त्यांची गीते लयदार, सहज गायला येतील अशी आहेत. त्यामुळे गायकांना ती सहज गाता येतात आणि प्रेक्षक-श्रोते त्यांना लगेच आत्मसात करतात. त्यांची गीते महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेचा भाग बनली आहेत. 

त्यांनी ‘सांजगड’ या १९६० साली प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटातून गीतलेखनाची सुरुवात केली. त्यानंतर ‘तांबडी माती’, ‘साधी माणसं’, ‘जिव्हाळा’, ‘सिंगापूरची राणी’, ‘एकटी’, ‘धर्मवीर’, ‘पिंजरा’ अशा अनेक गाजलेल्या चित्रपटांसाठी त्यांनी गीते लिहिली. व. शं. शेख, वसंत देसाई, राम कदम, श्रीनिवास खळे, अशोक पत्की, हृदयनाथ मंगेशकर यांसारख्या दिग्गज संगीतकारांसोबत त्यांनी काम केले.

खेबुडकर यांची प्रसिद्ध गीते : 

“घन घन माला बरसली“ – पिंजरा “देहाची ती शुद्ध ठेवावी” – संत तुकाराम “वाजले की बारा” – अष्टविनायक “आई कुठे काय करते” “माझे वडील हजर आहेत” गोजिरी लाज लागे” – पिंजरा, “देवा तुझं मी देऊ किती आभार” – सह्याद्रीचे पूत्र सह्याद्री, “शूर आम्ही सरदार” – मराठा तितुका मेळवावा, “बाई वाट पाहते” – पिंजरा, “लवकर लवकर उठ बाळा” – बालगंधर्व, “माझं जुळलं रे जुळलं” – सांगत्ये ऐकालोकप्रिय लावण्या : “मला लागली कुणाची उचकी”, “बाई वाड्यावर या”, “किती सांगायचं आता”, “सासरची सुंदर बाजूबंद”, “आधी बघतो आरशात” भक्तिगीते : “विठू माऊली तू”, “पंढरीनाथा घे न माझी विठाई”, “देवा तुझं मी देऊ किती आभार”

पुरस्कार :  महाराष्ट्र शासनाचा गानसम्राज्ञी लता मंगेशकर पुरस्कार, कोल्हापूर भूषण पुरस्कार,   झी गौरव जीवनगौरव मिळाले आहेत. 

जगदीश खेबुडकर यांच्या गीतांनी मराठी रसिकांच्या मनावर गारुड घातले. त्यांनी संगीतकारांविषयी विविध ठिकाणी अत्यंत प्रेमळ, आदरयुक्त आणि थेट अशी मते व्यक्त केली आहेत, “गीतकार आणि संगीतकार यांचं नातं हे शरीर आणि प्राण यांसारखं आहे.” ते पुढे सांगतात की, “माझं गीत जेव्हा एखाद्या संगीतकाराच्या सुरात मिसळतं, तेव्हा त्याला नवं आयुष्य मिळतं.” त्यांच्या मते, संगीतकार हा गीताला आत्मा देतो. त्यांनी संगीतकारांविषयी नेहमीच कृतज्ञता, आदर आणि प्रेम यांचा भाव व्यक्त केला. ते मानत की, संगीतकारामुळेच गीत प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचतं आणि चिरंतन होतं.