कोल्हापूर : प्रसारमाध्यम न्यूज
गणेशोत्सव हा महाराष्ट्रात घराघरांत साजरा होणारा प्रमुख सण. भाद्रपद शुक्ल चतुर्थीला गणेश मूर्तीची स्थापना करून भाविक दहा-दहा दिवस उत्साहात बाप्पाची आराधना करतात. कोणत्याही कामाचा शुभारंभ गणपती पूजनाने करण्याची परंपरा आहे. मात्र, गणेशोत्सवात मूर्तीची स्थापना व पूजनासाठी काही नियम व परंपरा पाळणे महत्त्वाचे मानले जाते.
गणेश मूर्ती आणण्यापूर्वीची तयारी
गणेश मूर्ती घरात आणण्यापूर्वी घराची स्वच्छता करणे आवश्यक आहे. विशेषतः ज्या ठिकाणी बाप्पाची स्थापना करायची आहे ते स्थान शुद्ध व स्वच्छ करावे. मूर्ती कारखान्यातून घरी आणताना ती पांढऱ्या कापडाने झाकावी. मूर्ती निवडताना लाल, पिवळा आणि हिरवा रंग यांना प्राधान्य द्यावे. पर्यावरणपूरक शाडू मातीची मूर्तीच सर्वश्रेष्ठ मानली जाते.
मूर्ती घरी आणताना श्रीफळ वाढवून ती आदराने आणावी. मूर्ती कधीही थेट जमिनीवर ठेवू नये. चौरंगावर लाल रंगाचे कापड अंथरून त्यावर मूर्ती ठेवावी. स्थापनेच्या जागी आधी कुंकवाने स्वस्तिक चिन्ह काढणे शुभ मानले जाते.
घरात मूर्तीची स्थापना आणि पूजन
स्थापना करण्यापूर्वी पहाटे स्नान करून शुद्ध मनाने पूजनाला सुरुवात करावी. सर्व पूजेची सामग्री तयार ठेवावी.
सर्वप्रथम एका कलशात गंगाजल किंवा शुद्ध पाणी, काही नाणी ठेवून त्यावर आंब्याच्या पानांच्या डहाळ्या आणि श्रीफळ ठेवावे. हा कलश तांदळावर ठेवून दीप प्रज्वलित करावा. त्यानंतर बाप्पाला आवाहन करून मूर्तीवरील कापड काढावे. मूर्तीवर गंगाजल शिंपडून कुंकू-चंदन लावावे.
गणेश मूर्तीच्या दोन्ही बाजूस दोन सुपाऱ्या ठेवून त्यांना रिद्धी-सिद्धीचे प्रतीक मानले जाते. मूर्तीला दुर्वा, फुले, फळे, मोदक-लाडू अर्पण करावेत. ‘ॐ गं गणपतये नमः’ या मंत्राचा जप करून गणेश सहस्त्रनाम किंवा गणेश चालीसाचे पठण करावे. शेवटी आरती करून प्रसादाचे वाटप केले जाते.
मूर्ती किती दिवस ठेवावी ?
गणेशोत्सव परंपरेनुसार ११ दिवस साजरा होतो. मात्र काही कुटुंबांत दीड दिवस, पाच दिवस किंवा सात दिवस बाप्पाची स्थापना केली जाते. ठरावीक दिवस सेवा-पूजा करून विसर्जन विधीवत करणे आवश्यक आहे.
गणेश पूजनात श्रद्धा व शुद्धतेला तितकेच महत्त्व आहे, तसेच पर्यावरणपूरक मूर्तींची निवड करून निसर्गरक्षणाची जबाबदारीही पार पाडणे हा उत्सवाचा खरा संदेश आहे.
——————————————————————————————-
