प्रसारमाध्यम प्रतिनिधी :
मागील काही दिवसांत इंडिगोसमोर उभे राहिलेले मोठे ऑपरेशनल संकट हे एका कारणाने नव्हे तर संस्थात्मक पातळीवरील अनेक त्रुटींच्या संचयाने निर्माण झालेले आहे. तुमच्या निरीक्षणांमध्ये नमूद केलेल्या मुद्द्यांना ताज्या घडामोडींची जोड देऊन एक सुसंगत विश्लेषण:
१. Flight Duty Time Limitations (FDTL) चे नवे नियम : हा या संकटाचा तात्कालिक ट्रिगर
भारतात जुलै 2025 पासून टप्प्याटप्प्याने लागू झालेल्या FDTL नियमांमुळे पायलटसना अधिक विश्रांती, कमी नाईट लँडिंग्ज,सलग रात्रीच्या ड्युटींवर मर्यादा अशा अनेक कडक अटी लादल्या गेल्या. या नियमांचं इंडिगोने योग्य नियोजन न केल्यामुळे मोठी गडबड झाली, असे तज्ञांनी स्पष्ट केले आहे. इंडिगोने रोस्टर बदलाची अंमलबजावणी “वेळेवर आणि योग्य नियोजनासह” केली नाही, ज्यामुळे चार दिवसांतच काहीशे उड्डाणे रद्द किंवा विलंबित झाली.
सरकारने दोन नियम तात्पुरते स्थगित केले, विशेषतः इंडिगोसाठीच.
२. पायलट व क्रूची कमतरता ही एक संरचनात्मक समस्या
काही निरीक्षणांवरून नमूद केल्याप्रमाणे— पायलट संख्या वाढवण्याचे नियोजन कमी, एमिरेट्सच्या इंटरव्ह्यूंना गेलेल्या कर्मचाऱ्यांचा तात्पुरता परिणाम, नाईट ऑपरेशन्सवर अवलंबून असलेली उड्डाणांची मोठी संख्या,ही सर्व कारणं सत्यात उतरतातच.
एका आंतरराष्ट्रीय वृत्तसंस्थाने एका अहवालात सांगितलं की रात्रीच्या कामकाजावर परिणाम करणारे नियम इंडिगोसाठी मोठा धक्का ठरले, कारण आधीच पायलटांची कमतरता होती.
अशा वेळी इंडिगोने वेळेवर भरती, अपस्किलिंग किंवा आकस्मिक परिस्थितीसाठी स्टँडबाय पूल तयार केला नव्हता.
३. DGCA चे २३ सुरक्षा मुद्दे : व्यवस्थापनातील त्रुटी व समस्या
DGCA च्या ऑडिटमधील २३ मुद्दे, तसेच फ्लाइट सिम्युलेटरचे अपुरे प्रमाणपत्र—ही फक्त “टेक्निकल” त्रुटी नाहीत;
त्या कंपनीच्या अंतर्गत प्रक्रिया व शिस्तीतील ढासळती गती दर्शवतात.
जेथे,१३७ डेस्टिनेशन्स, २७०० दैनंदिन उड्डाणं,६५% मार्केट शेअर. एवढा मोठा व्याप असणार्या संस्थेत, तेथे छोटा तांत्रिक दोषही मोठ्या ऑपरेशनल अडथळ्यात रूपांतरित होतो.
४. मॉडेल एकसमानता (A320 फ्लीट) : ताकद की मर्यादा?
इंडिगोने आतापर्यंत A320 च्या एकसमान फ्लीटमुळे : प्रशिक्षण खर्च कमी, मेंटेनन्स सोपा, फ्लीट मॅनेजमेंट एकसंध अशा अनेक फायद्यांचा उपभोग घेतला. परंतु 2025 मध्ये हेच उलट ठरले कारण : A320 Neo इंजिन्सवरील सॉफ्टवेअर अपडेट्स वेळखाऊ, त्याच मॉडेलवर पूर्ण अवलंबित्वामुळे पर्यायी क्षमता कमी त्यामुळे ही समस्या वाढली.
५. वाढती स्पर्धा + वाढती मागणी = असंतुलित सिस्टम
विस्तारा, अकासा यांची सुधारलेली सेवा आणि ग्राहकांची अपेक्षा वाढणे…
इंडिगोची : तक्रारी वाढणे, ग्राहक समाधान कमी होणे, हवामान/धुकं/एअर ट्रॅफिकमुळे होणारे विलंब यामुळे आधीच ताणलेल्या प्रणालीवर आणखी भार येत गेला.
६. व्यवस्थापनाचा मुख्य दोष : “स्केलिंग” चे अपुरे नियोजन
इंडिगोची वेगाने वाढणारी मागणी (2023 मध्ये 10 कोटी प्रवासी) आणि 65% मार्केट शेअर हे व्यवस्थापनासाठी “डबल-एज्ड स्वॉर्ड” ठरले.
जास्त विमानं + अधिक रूट्स → क्रू रिलोकेशनची गुंतागुंत
भाड्याने घेऊन चालवलेली विमानं → कर्ज कमी पण ऑपरेशनल दबाव जास्त
प्रति दिवस हवेत जास्त वेळ → “टर्नअराउंड” वेळ कमीतकमी
हे सर्व “हाय-एफिशियन्सी, लो-बफर” मॉडेलवर चालत होतं.
अशा वेळी FDTL सारखा बाह्य धक्का बसला, की संपूर्ण सिस्टम कोसळते.आणि हेच घडले.
७. सरकारची हस्तक्षेपात्मक भूमिका
भारत सरकारने रात्रीच्या पायलट नियमांमध्ये तात्पुरती सवलत फक्त इंडिगोसाठी दिली. पायलटांच्या विश्रांतीत “लीव्ह” मोजण्याचा नियमही शिथिल केला,हे पाऊल हे संकटाचे गांभीर्य दर्शवते. सरकार एअर सेफ्टीच्या नियमनावर अशा प्रकारे हस्तक्षेप करते तेव्हा, हे फक्त एका कंपनीच्या चुका नाहीत तर सार्वजनिक सेवेला मोठा धक्का पोहोचत असल्याचे संकेत असतात.
निष्कर्ष : हे संकट का महत्त्वाचे? किंवा त्याचा सकारात्मक परिणाम काय होऊ शकतो ?
इंडिगोप्रमाणे “अत्युत्कृष्ट कार्यक्षम मॉडेल”वर चालणाऱ्या कंपन्यांसाठी हा एक खूप मोठा Eye Opener आहे. यातून काही मुख्य धडे मिळतात—
- एअरलाईन उद्योगात “बफर” ठेवणे अत्यावश्यक आहे. ऊर्ध्व वाढ, उच्च वेळ-कार्यक्षमता यामुळे सिस्टम नाजूक बनते.
- नियमनांचे पालन + आकस्मिक परिस्थितीची तयारी हा केवळ ‘कागदी कंप्लायन्स’ नसतो. तो व्यवसायाच्या जिवंत राहण्याचा पाया आहे.
- पायलट आणि क्रू हे “खर्चाचे केंद्र” नसून “सुरक्षा आणि स्थैर्याचे केंद्र” आहेत. त्यात काटकसर केल्यास परिणाम त्वरित आणि भयावह असतात.
- तंत्रज्ञानावर अवलंबित्व जितके जास्त तितकी “रेडंडन्सी” आवश्यक. एकाच मॉडेलवर अवलंबित्व कधी ताकद, तर कधी कमकुवतपणा बनते.
- नियमनातील बदलांना प्रतिसाद देण्यासाठी संस्थात्मक लवचिकता आवश्यक आहे.
वरील सर्व गोष्टींवरून असे दिसून येते कि इंडिगो चे हे संकट ;
- चुकीचे नियोजन,
- अपुरा स्टाफ,
- नव्या FDTL नियमांशी समन्वयाचा अभाव,
- DGCAच्या सुरक्षाविषयक निरीक्षणांकडे दुर्लक्ष,
- व्यवस्थापनातील घाई-गर्दी आणि उच्च-गती मॉडेलची मर्यादा
या सर्व घटकांचा एकत्रित परिणाम आहे.
हे संकट कसे हाताळून इंडिगो पुन्हा स्थिर होते. हे पुढील काही महिन्यांत कॉर्पोरेट जगतासाठी एक महत्त्वाचा केस स्टडी बनेल..
