डेव्हिड गुरटीन हे जगप्रसिद्ध विचारवंत, लेखक, वक्ते आणि संवादसत्रांचे (Knowledge Cafe) निर्माते म्हणून ओळखले जातात. त्यांनी ‘संवादात्मक नेतृत्व (Conversational Leadership) ही संकल्पना विकसित केली, जी लोकांमधील सखोल आणि मुक्त संवादातून ज्ञाननिर्मिती, सामूहिक अर्थनिर्मिती आणि नवाचारास चालना देते.
शैक्षणिक आणि व्यावसायिक पाश्र्वभूमी –
डेव्हिड गुरटीन यांनी भौतिकशास्त्र व संगणकशास्त्र या विषयांत पदवी घेतली आहे. सुरुवातीला ते सॉफ्टवेअर विकसक, प्रकल्प व्यवस्थापक आणि ‘Lotus Development’ या बहुराष्ट्रीय कंपनीतील वरिष्ठ कार्यकारी होते. या कंपनीत त्यांनी अमेरिका, युरोप आणि आशियात काम केले. ही कारकीर्द ज्ञानप्रवाह, संवाद व संघटनात्मक शिकवण याविषयी त्यांच्या अभ्यासास गती देणारी ठरली.
ज्ञान व्यवस्थापनातून संवादात्मक नेतृत्वाकडे वाटचाल –
१९९९ नंतर गुरटीन यांनी स्वतंत्र सल्लागार म्हणून काम करण्यास सुरुवात केली. प्रारंभी ते ज्ञान व्यवस्थापन (Knowledge Management) या क्षेत्रात कार्यरत होते, परंतु त्यांनी लवकरच जाणले की खरे ज्ञान हे दस्तऐवजांत नसून माणसांमधील अर्थपूर्ण संवादात असते. याच धर्तीवर त्यांनी ‘Knowledge Cafe’ ही संकल्पना विकसित केली जिथे सहभागी एकत्र येऊन मुक्त संवादातून नवीन विचार जन्माला घालतात.
नॉलेज कॅफे (Knowledge Café)
डेव्हिड गुरटीन यांच्या ‘Knowledge Cafe’ ही एक विशिष्ट संवादप्रक्रिया आहे. हे एक खुले मंच असते जिथे कोणतेही पूर्वनिश्चित निष्कर्ष न गाठता, सहभागी व्यक्ती आपापले विचार मांडतात, इतरांचे ऐकतात आणि सामूहिक अर्थनिर्मिती करतात. आज जगभरातील अनेक कंपन्या, शासकीय संस्था, शाळा-महाविद्यालये आणि सामाजिक संस्था ही पद्धत वापरत आहेत.
प्रमुख तत्त्वे व मूल्ये –
गुरटीन यांच्या विचारविश्वातील प्रमुख मुद्दे :
- संवादात्मक नेतृत्व : नेतृत्व म्हणजे लोकांमधील संवादातून घडणारी प्रक्रिया.
- सामूहिक जाणीव व शोध: चर्चा आणि संवादामधून नवे अर्थ गवसतात.
- ज्ञान म्हणजे मानवी अनुभव: संवाद, कथन आणि ऐकण्यातून ज्ञानाचा प्रवाह होतो.
- प्रामाणिकता आणि खुलेपणा: खऱ्या संवादासाठी विश्वास आणि पारदर्शकता आवश्यक.
गुरटीन नॉलेज लेटर –
२००० सालापासून गुरटीन हे Gurteen Knowledge Letter नावाचे मासिक ई-पत्रक प्रकाशित करत आहेत. यामध्ये ज्ञान व्यवस्थापन, नेतृत्व, शिक्षण आणि संवाद यासंबंधी विचारमंथन असते. हे पत्रक आजवर ३०० हून अधिक अंकांसह जगभरातील हजारो वाचकांपर्यंत पोहोचले आहे.
पॉडकास्ट आणि डिजिटल उपस्थिती –
२०२४–२५ मध्ये त्यांनी दोन प्रमुख व्हिडीओ पॉडकास्ट प्रकल्प सुरू केले:
- In Conversation – संवादात्मक नेतृत्वावर आठवड्याला एक थेट चर्चा (John Hovell यांच्यासह).
- In the Age of AI – कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा विचार, शिक्षण आणि कामकाजावर होणारा प्रभाव (Ron Young आणि Clive Holtham यांच्यासह).
हे दोन्ही पॉडकास्ट यूट्यूबवर उपलब्ध आहेत.
लेखन आणि व्याख्यानं –
डेव्हिड गुरटीन हे प्रभावी लेखक आणि वक्ते आहेत. त्यांनी विविध आंतरराष्ट्रीय परिषदांमध्ये मार्गदर्शन केले आहे. सध्या ते ‘ब्लूक’ (ब्लॉग + बुक) स्वरूपात त्यांच्या विचारसरणीचे संकलन करत आहेत.
गेल्या २५ वर्षांत गुरटीन यांनी जगभरातील संस्थांना हे शिकवले की खरे ज्ञान संवादातून निर्माण होते. त्यांनी व्यासपीठे, नेते आणि कार्यकर्त्यांना अधिक मनापासून ऐकण्याची, खुलेपणाने विचार करण्याची, आणि सामाजिक सहभागातून कार्य करण्याची प्रेरणा दिली.ते Fleet, Hampshire, United Kingdom येथे राहतात. त्यांच्या शांत, विचारशील व्यक्तिमत्त्वामागे एक प्रभावशाली जागतिक परिवर्तनकामी नेता आहे, जो अजूनही सातत्याने लिखाण, संवाद आणि नवचिंतनाच्या प्रक्रियेत सहभागी आहे.
डाॅ.राजेंद्र पारिजात, कोल्हापूर
