प्रसारमाध्यम डेस्क:
‘दण्डक्रम पारायण’ म्हणजे काय?
‘दण्डक्रम पारायण’ हा वैदिक पठणाचा एक अतिशय जटिल आणि कठीण प्रकार आहे. यात 2000 इतके मंत्र — आणि त्या मंत्रांचे पालन केले जाणारे शुद्ध ध्वन्यात्मक उच्चारण, लय, शुद्धता, क्रम व कंत (सलग न अडखळता) या सर्वांचा काटेकोर नियम असतो. हा पाठ म्हणजे फक्त एकाच मंत्रांचा पाठ नाही, तर श्रद्धा, स्मरणशक्ती, शुद्ध उच्चार, मानसिक व आत्मिक नियंत्रण — हे सर्व एका वेळी राखणे लागते. त्यामुळे हे पाठ पारायणाच्या उच्चतम आणि क्लिष्टतम प्रकारांपैकी मानले जाते. प्रत्यक्ष म्हणजे 200 पर्वा किंवा नवीन लेखांच्या मदतीशिवाय — म्हणजे ग्रंथ न पाहता — संपूर्ण पाठ कंठस्थ करून वाचन करणे. असे पारायण “क्लासिकल” (शास्त्रीय शुद्ध रूपात) अगदी अचूक आणि त्रुटीरहित होणे आवश्यक असते — यामुळे हे आजच्या काळात अत्यंत दुर्मिळ झाले आहेत.
देवव्रत महेश रेखे यांची कामगिरी — काय, कशी आणि का विशेष?
देवव्रत महेश रेखे, वय फक्त १९ वर्ष — महाराष्ट्रातील अहिल्यानगर येथील — यांनी हा दंडक्रम पारायण ५० दिवस अखंड (continuously) पूर्ण केला.त्यांनी शुक्ल यजुर्वेद — मध्यन्दिनी शाखा मधील सुमारे 2000 मंत्रांचे पारायण केले.हा पाठ २ ऑक्टोबर 2025 पासून ३० नोव्हेंबर 2025 पर्यंत झाला. हा पाठ ग्रंथ न पाहता — म्हणजे सर्व मंत्र कंठस्थ करून — आणि पूर्ण शुद्ध ध्वन्यात्मक, शास्त्रीय (classical) पद्धतीने करण्यात आला, त्रुटीरहित — हे म्हणता येईल. या यशामुळे, हे ५० दिवसांचे पारायण — अीलकडील (किमान) 200 वर्षांनंतर पहिली वेळ अशा शुद्ध आणि संपूर्ण स्वरुपात पारायण झाले, असे मानले जाते.
-
या कामगिरीसाठी, त्यांनी सोन्याचे कड (₹ ५ लाख) आणि ₹ १,११,११६ रोख रुपये असा पुरस्कार मिळाला.
-
भारताचे Narendra Modi यांनी त्यांचे अभिनंदन केले; ट्वीटमध्ये ते म्हणाले की, “19 वर्षांचे हे वेदमूर्ती जे काही करू शकले — ते येणाऱ्या पिढ्यांसाठीचं स्मरण राहील.”
-
शिवाय, या पारायणाच्या समारोपाच्या दिवशी — काशीमध्ये — 500 पेक्षा जास्त वैदिक विद्यार्थी, ब्राह्मण, साधक, संगीतकार, शंखध्वनी व धार्मिक विधींनी संयुक्त सोहळा केला. रथयात्रा, वैदिक मंगलाध्वनीसह भव्य शोभा यात्रा आयोजित करण्यात आली.
-
त्यांच्या या कृत्याला ‘वेदमूर्ती’ अशी मान्यता दिली जात आहे, आणि हे उदाहरण आजच्या युवा पिढीसाठी — विशेषतः धर्म, संस्कृति, वैदिक शिक्षण यांच्या क्षेत्रात — प्रेरणादायी ठरले आहे.
पंतप्रधान मोदींनी ट्विट करत दिल्या शुभेच्छा
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी देवव्रत महेश रेखेंचं कौतुक करताना म्हटलं की, “19 वर्षीय वेदमूर्ती देवव्रत महेश रेखे यांनी जे केलं ते येणाऱ्या पिढ्या नक्की लक्षात ठेवतील. भारतीय संस्कृतीबाबत आस्था असलेल्या प्रत्येक व्यक्तीला त्यांचा अभिमान आहे. त्यांनी 50 दिवसांत शुक्ल यजुर्वेदाच्या मध्यनंदिनी शाखेतील 2000 मंत्रांचा समावेश असलेले दंडक्रम पारायण कोणत्याही व्यत्ययाशिवाय पूर्ण केलं आहे. यामद्ये अनेक श्लोक आणि पवित्र शब्दांचा समावेश असतो. ते आपल्या गुरु परंपरेच्या सर्वोत्तमत्तेचं मूर्त रुप आहेत. काशीचा खासदार म्हणून मला आनंद आहे की, या पवित्र शहरात हे घडलं. त्यांच्या कुटुंबाला आणि त्यांना पाठिंबा देणाऱ्या संतांना, विद्वानांना आणि भारतातील विविध संघटनांना माझा प्रणाम, असं मोदी म्हणाले. “
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी ही केले कौतुक….
आधुनिक काळात — तंत्रज्ञान, सोशल मीडिया, व्यस्त जीवन आणि शैक्षणिक/व्यावसायिक दांडेपणामुळे — पारंपरिक वैदिक पठण, स्मरणशक्तीद्वारे पाठ, आणि गुरु-शिष्य परंपरा यांचा अभ्यास कमी झाला आहे. अशा वातावरणात, अशा “दंडक्रम पारायण” सारख्या प्राचीन पद्धतीचे अजरामर उदाहरण मिळणे — धर्मसंस्था, संस्कृती व वैदिक परंपरेच्या पुनरुत्थानाचे प्रतीक आहे. पारायणामुळे युवा वर्गात वेद व संस्कृतीकडे आकर्षण वाढेल, वैदिक अध्ययनाला नवचैतन्य मिळेल — असे अनेक धर्मगुरु, विद्वान आणि समाजमाध्यमे आशा व्यक्त करीत आहेत.
