कोल्हापूर : प्रसारमाध्यम न्यूज
मान्सूनवर वादळे परिणाम करतात. यातील काही प्रमुख वादळांची यादी खाली दिली आहे. ही वादळे मुख्यतः बंगालच्या उपसागरात किंवा अरबी समुद्रात निर्माण होऊन भारताच्या मान्सून पावसावर थेट किंवा अप्रत्यक्ष परिणाम घडवून आणत २६ मे रोजी मुंबईत मान्सून दाखल झाला, जो १०७ वर्षांतील सर्वात लवकर आगमन आहे. दरवर्षी केरळमध्ये मान्सून १ जून च्या सुमारास दाखल होतो. दक्षिण महाराष्ट्र / कोकणात ५-७ जून दरम्यान दाखल होतो. मध्य महाराष्ट्रात (पुणे, नाशिक वगैरे) ७-१० जूनला दाखल होतो. उत्तर महाराष्ट्रात (विदर्भ भाग) १०-१५ जूनला दाखल होतो.
वादळ नर्गिस (Cyclone Nargis) – २००८. क्षेत्र: बंगालचा उपसागर. हे वादळ म्यानमारमध्ये मोठ्या प्रमाणावर नुकसान घडवून आणले, पण यामुळे पूर्वेकडील हवामानात खूप बदल झाले आणि मान्सूनच्या सुरुवातीस विलंब झाला.
वादळ आइल (Cyclone Aila) – २००९. क्षेत्र: बंगालचा उपसागर परिणाम: पश्चिम बंगाल आणि बांगलादेशात प्रचंड नुकसान झाले. या वादळामुळे पूर्वेकडील वातावरणात अस्थिरता निर्माण झाली आणि मान्सूनच्या वाटचालीवर परिणाम झाला.
वादळ फ्यान (Cyclone Phyan) – २००९. क्षेत्र: अरबी समुद्र परिणाम: महाराष्ट्र किनारपट्टीवर पावसात वाढ झाली. हिवाळ्याच्या सुरुवातीलाच निर्माण झालेलं हे वादळ होतं, ज्यामुळे हवामानात गोंधळ निर्माण झाला.
वादळ नीलम (Cyclone Nilam) – २०१२. क्षेत्र: बंगालचा उपसागर परिणाम: दक्षिण भारतात विशेषतः तामिळनाडूमध्ये पावसात वाढ झाली. या वादळामुळे हिवाळी मान्सूनवर परिणाम झाला.
वादळ हुदहुद (Cyclone Hudhud) – २०१४. क्षेत्र: बंगालचा उपसागर परिणाम: आंध्र प्रदेशात प्रचंड नुकसान. मान्सून संपताना आलेलं हे वादळ होतं, ज्यामुळे नंतरच्या पावसात आणि शेतीवर परिणाम झाला.
वादळ वरदा (Cyclone Vardah) – २०१६. क्षेत्र: बंगालचा उपसागर परिणाम: तामिळनाडूमध्ये नुकसान आणि हिवाळी मान्सूनच्या वितरणात असंतुलन.
वादळ ओखी (Cyclone Ockhi) – २०१७. क्षेत्र: लक्षद्वीपजवळ व दक्षिण अरबी समुद्र परिणाम: केरळ, तामिळनाडू, आणि महाराष्ट्रात पावसावर परिणाम. याचा परिणाम मान्सूननंतरच्या हवामानावरही दिसून आला.
वादळ टिटलि (Cyclone Titli) – २०१८. क्षेत्र: बंगालचा उपसागर परिणाम: ओडिशा व आंध्र प्रदेशात नुकसान. यामुळे मान्सूनच्या शेवटच्या टप्प्यावर बदल झाला.
चक्रीवादळ फानी २०१९. मेमध्ये ओडिशा किनारपट्टीवर आलेल्या या अत्यंत तीव्र चक्रीवादळामुळे मान्सूनच्या आगमनात विलंब झाला.
चक्रीवादळ अम्फन २०२०. मे २०२० मध्ये बंगालच्या उपसागरात निर्माण झालेल्या या सुपर सायक्लोनने पश्चिम बंगाल आणि ओडिशामध्ये मोठ्या प्रमाणावर नुकसान केले.
चक्रीवादळ निसर्ग २०२०. जून २०२० मध्ये महाराष्ट्रात आलेल्या या चक्रीवादळामुळे मान्सूनच्या सुरुवातीच्या पावसात वाढ झाली.
चक्रीवादळ तौक्ते २०२१. मे २०२१ मध्ये गुजरातमध्ये आलेल्या या तीव्र चक्रीवादळामुळे पश्चिम किनारपट्टीवर मान्सूनपूर्व पावसात वाढ झाली.
चक्रीवादळ यास २०२१. मे २०२१ मध्ये ओडिशा आणि पश्चिम बंगालमध्ये आलेल्या या चक्रीवादळामुळे मान्सूनच्या आगमनाच्या वेळेत बदल झाला.
चक्रीवादळ जवाद २०२१. डिसेंबर २०२१ मध्ये ओडिशा आणि आंध्र प्रदेशात आलेल्या या चक्रीवादळामुळे हिवाळी मान्सूनच्या पावसात वाढ झाली.
चक्रीवादळ क्यार २०१९. ऑक्टोबर २०१९ मध्ये अरबी समुद्रात निर्माण झालेल्या या सुपर सायक्लोनमुळे पश्चिम भारतात मान्सूनच्या परतीच्या पावसावर परिणाम झाला.
चक्रीवादळ असना २०२४. ऑगस्ट २०२४ मध्ये गुजरात आणि राजस्थानमध्ये आलेल्या या चक्रीवादळामुळे मान्सूनच्या पावसात तीव्रता वाढली.
चक्रीवादळ शक्ती २०२५.मे २०२५ मध्ये ओडिशा आणि पश्चिम बंगालमध्ये अपेक्षित असलेल्या या चक्रीवादळामुळे मान्सूनच्या सुरुवातीच्या पावसावर परिणाम होण्याची शक्यता आहे.
मान्सूनवर परिणाम करणारी मुख्य कारणे :
प्राकृतिक कारणे :
एल-नीनो व ला-नीना (ENSO प्रभाव) :
-
-
एल-नीनो = पाऊस कमी (दुष्काळाचा धोका)
-
ला-नीना = पाऊस जास्त (अति-वृष्टी शक्यता)
-
भारतीय महासागर द्वैधता (Indian Ocean Dipole – IOD):
-
सकारात्मक = चांगला पाऊस
-
नकारात्मक = पाऊस कमी
-
जेट स्ट्रीम्स व पश्चिमी वारे (Jet streams and Westerlies)
-
हिमालयातील बर्फाचे प्रमाण व तापमान
-
मानवी कारणे:
-
जलवायू परिवर्तन (Climate Change)
-
वनतोड व शहरीकरण
-
हवामान चक्रात अस्थिरता
-
-
. बंगालच्या उपसागरातील वादळे (Bay of Bengal Cyclones):
-
या वादळांमुळे पूर्वी-उत्तरेपूर्व भारतात मान्सून प्रभावित होतो.
-
हे वादळ सहसा जून ते नोव्हेंबर दरम्यान तयार होतात.
-
मान्सूनच्या सुरुवातीला किंवा शेवटी मान्सूनला ट्रिगर किंवा डिस्टर्ब करण्यास कारणीभूत ठरतात.
-
उदाहरणार्थ, १९६५ आणि १९७७ मध्ये बंगालच्या उपसागरातील वादळांनी मान्सून पॅटर्न बदलला.
अरब सागरातील वादळे (Arabian Sea Cyclones):
-
हे वादळ साधारणपणे मान्सूनच्या मध्य किंवा शेवटच्या टप्प्यात तयार होतात.
-
अरब सागरातील वादळामुळे मान्सूनचा प्रगतीचा मार्ग प्रभावित होतो.
-
१९४५, १९७९ आणि १९८३ मध्ये हे वादळ मान्सूनवर थेट परिणाम करणारे होते.
मधल्या आणि उच्च उंचीच्या वादळे:
-
हिमालयाच्या पर्वतरांगेत निर्माण होणाऱ्या सुदृढ वादळांनी देखील मान्सूनवर परिणाम होतो.
-
ही वादळे सामान्यतः मान्सूनच्या समाप्तीच्या टप्प्यात प्रभावी असतात.
-
——————————————————————————–
