कोल्हापूर : प्रसारमाध्यम डेस्क
खंडेनवमी आश्विन शुद्ध नवमीला साजरी केली जाते. खंडेनवमी या सणातून इतिहास आणि संस्कृतीत शस्त्रांचे आणि उपकरणांचे महत्त्व स्पष्ट होते. या दिवशी लढाऊ जमाती, संस्थानिक, कलाकार आणि कारागीर आपापली शस्त्रे आणि साधने यांची पूजा करतात. विजयादशमीच्या आदल्या दिवशी हा सण येतो. या सणातून आपण वापरत असलेले आपल्या कामाचे साहित्य, उपकरणे, वाहने, यंत्रे यांची देखभाल करण्याची शिकवण मिळते. भारतीय संस्कृतीत सर्वच घटकाना सामाहून घेतले आहे, याचेव हे एक उदाहरण होय.
पूर्वी लढाईतील मुख्य शस्त्र तलवार होते. लढाईत वापरल्या जाणाऱ्या शस्त्रांची पूजा करण्याची प्रथा होती. खंडेनवमी’ हा शब्द ‘खड्ग’ (तलवार) आणि ‘नवमी’ या दोन शब्दांपासून तयार झाला असावा. खड्ग किंवा तलवारीची नवव्या दिवशी पूजा केली जाते म्हणून खंडे नवमी असे म्हंटले जात असावे. या सणाला “खडग नवमी”, “आयुध पूजा” किंवा काही ठिकाणी “दुर्गा नवमी” असेही म्हणतात.
ऐतिहासिक आणि सामाजिक महत्त्व :
-
शस्त्रधारी जमातींचा सण: लढाईचे स्वरूप बदलत असताना, शस्त्रांचे महत्त्व वाढले आणि खंडेनवमी हा शस्त्रपूजनाचा एक महत्त्वाचा विधी बनला.
-
संस्थानिक आणि लढाऊ जमाती: राजे, संस्थानिक आणि लढवय्या जमाती या दिवशी आपल्या शस्त्रांची पूजा करत असत, कारण ती त्यांच्या सामर्थ्याची आणि विजयाची प्रतीके होती.
-
कलाकार आणि कारागीर: केवळ लढाऊ जमातीच नव्हे, तर विविध कारागीर आणि शिल्पकार देखील या दिवशी आपल्या कामाच्या उपकरणांची पूजा करतात.
-
व्यावसायिक क्षेत्रांत: कारखानदार आपल्या यंत्रांची पूजा करतात, ज्यामुळे उद्योगातील उपकरणांनाही या सणाचे महत्त्व प्राप्त होते.
धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व:
- शस्त्रपूजा: खंडेनवमी हा शास्त्रपूजनाचा दिवस आहे. या दिवशी शस्त्रांना देव मानून त्यांची पूजा केली जाते, ही प्रथा महाराष्ट्रात आणि राजस्थानात विशेषत्वाने आढळते.
- कृतज्ञता आणि परस्परसंबंध: खंडेनवमीचा दिवस आपण ज्या संसाधनांचा वापर करतो, त्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा दिवस आहे, तसेच विश्वातील सर्व घटकांचा परस्परसंबंध समजून घेण्याचा संदेश देतो.
- विजयादशमीचा दिवस: हा दिवस विजयादशमीच्या आधी येतो, जो वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचे प्रतीक आहे. एकत्रितपणे, हे दोन्ही दिवस सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व बाळगतात.
———————————————————————————–
