हल्ली हवामान बदल हा विषय केवळ वैज्ञानिक चर्चांचा भाग राहिलेला नाही. तो आता कोल्हापुरातल्या सामान्य माणसाच्या जगण्याचा प्रश्न बनला आहे. पावसाचा लहरीपणा, उन्हाची तीव्रता, अचानक आलेले वादळ किंवा पूर, हे सगळं आता इथल्या दैनंदिन जीवनाचा भाग झालं आहे. बाजारपेठांपासून शेतापर्यंत, हातगाडीवाल्यांपासून मोठ्या उद्योगांपर्यंत, प्रत्येक स्तरावर या बदलाची झळ जाणवू लागली आहे.
कोल्हापुरातील पंचगंगा नदीचं वारंवार पुराच्या स्थितीत जाणं, पावसाळ्यात वाढणाऱ्या डबक्या आणि साचलेल्या पाण्यामुळे होणाऱ्या साथीचे रोग, याचा थेट परिणाम लहान व्यवसायांवर होतो. जुना बुधवार पेठ, मंगळवार पेठ, शिवाजी चौक, लक्ष्मी रोडसारख्या ठिकाणी पावसाळ्यात गिर्‍हाईकांची संख्या घटते, दुकानं बंद ठेवावी लागतात. हातावर पोट असलेल्या माणसांसाठी तर ही स्थिती अजूनच गंभीर बनते.
शेतकरी बांधवांना देखील याचा तितकाच फटका बसतो. गारपिटीमुळे ऊसाचे आणि भाजीपाला पिकांचे मोठे नुकसान होते. पेरणीचं योग्य वेळापत्रक विस्कळीत झाल्याने उत्पादन घटते आणि बाजारात दर घसरतो. याचा आर्थिक परिणाम केवळ शेतकऱ्यापुरता मर्यादित राहत नाही, तर तो शहराच्या बाजारव्यवस्थेवरही प्रतिकूल परिणाम करतो.
या बदलत्या परिस्थितीत अनेक कोल्हापुरी उद्योग, व्यवसायिक आणि संस्था आता पर्यावरणपूरक पर्यायांचा विचार करू लागले आहेत. काही उद्योगांनी सौर उर्जेचा वापर सुरू केला आहे. शहरात सध्या जलसंवर्धन, कचरा व्यवस्थापन आणि हरित व्यवसाय यासाठी युवकांचं एक नवीन आंदोलन सुरू झालं आहे. ‘ग्रीन कोल्हापूर’सारख्या उपक्रमांमधून तरुण पिढी नव्या उपाययोजना सुचवत आहे.
शहराच्या नगररचना विभागानेही आता पूर प्रतिबंधक योजनेवर लक्ष केंद्रित केलं आहे. स्थानिक नागरिकांकडून स्मार्ट ड्रेनेज सिस्टीम, पावसाच्या पाण्याचे संकलन, आणि स्वच्छता मोहिमांमध्ये अधिक सक्रिय सहभाग वाढू लागला आहे.
हवामान बदल ही एक दीर्घकालीन लढाई आहे. पण या लढ्याचं रणांगण आता आपल्याच अंगणात उभं राहिलं आहे. कोल्हापूरसारख्या सांस्कृतिक, कृषी आणि व्यापारकेंद्र असलेल्या शहराला या आव्हानाला शहाणपणाने आणि एकत्रितपणे तोंड द्यावं लागणार आहे.
आज प्रत्येक कोल्हापूरकराने स्वतःला हा प्रश्न विचारायला हवा — “माझं रोजचं कामकाज हवामान बदलाच्या संकटात किती सुरक्षित आहे? आणि त्यासाठी मी आज काय बदल करू शकतो?”
हाच विचार कोल्हापूरचं भविष्यातलं सुरक्षित, शाश्वत आणि समृद्ध रूप घडवेल.
